OD DZIŚ (24.03.2020) ZACZNIE OBOWIĄZYWAĆ OBSZERNA NOWELIZACJA PRZEPISÓW PRAWA UPADŁOŚCIOWEGO (DALEJ TAKŻE JAKO „USTAWA”). WEJŚCIE W ŻYCIE ZMIENIONYCH PRZEPISÓW ZBIEGA SIĘ W CZASIE Z PANUJĄCĄ W EUROPIE PANDEMIĄ COVID-19, KTÓREJ PRÓBY NEUTRALIZACJI ISTOTNIE ODBIJAJĄ SIĘ NA ŻYCIU GOSPODARCZYM.

Choć jesteśmy dopiero u progu gospodarczych konsekwencji walki z pandemią, przedsiębiorcy, szczególnie prowadzący własny biznes, zastanawiają się nad tym nie czy, ale jak źle będzie. Wśród nich są przede wszystkim Ci, którzy już teraz odczuwają skutki aktualnej sytuacji (np. branża turystyczna, eventowa, sportowa, usługowa, handel stacjonarny, transport). Bez wątpienia sytuacja przedsiębiorców odbije się także na konsumentach, z których grono popadnie w tarapaty finansowe. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na zasadnicze zmiany w prawie upadłościowym, odnoszące się między innymi do zasad i trybu oddłużania osób fizycznych. Niestety, wielu przedsiębiorców i konsumentów już w najbliższym czasie będzie zmuszonych skorzystać ze znowelizowanych rozwiązań.

UJEDNOLICENIE ZASAD

Zakres nowelizacji dostrzegalny jest już na samym wstępie. Nowe brzmienie art. 2 stanowi o tym, że postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych należy prowadzić również tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym. Ustawodawca poprzez wprowadzone zmiany w ustawie doprowadził na gruncie prawa upadłościowego do ujednolicenia zasad i trybu oddłużania osoby fizycznej prowadzącej działalność́ gospodarczą i osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej (konsumentów).

UPADŁOŚĆ DLA KAŻDEGO KONSUMENTA …

Oddłużenie w upadłości ze swej natury przysługuje wyłącznie osobom fizycznym. Aby mogło do niego dojść, najpierw musi zostać ogłoszona upadłość. O tę niekiedy było jednak trudno. Sądy stosowały  bowiem odmienną wykładnię podstaw oddalenia wniosków upadłościowych, czego źródłem było powstanie zjawiska określanego mianem „turystyki upadłościowej”. W tym zakresie, w tak zwanej upadłości konsumenckiej, zachodzi zasadnicza zmiana. Nowelizacja przepisów uchyla w całości treść art. 494⁴ ustawy, którego dotychczasowe brzmienie określało przesłanki obligatoryjnego oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej.

Usunięcie podstaw oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości złożonego przez taką osobę oznaczać będzie w praktyce, że Sąd ogłosi upadłość każdego z takich dłużników. Rezygnacja z konieczności badania przez sąd, na etapie ogłaszania upadłości zawinienia dłużnika w doprowadzeniu lub pogłębieniu stanu niewypłacalności nie oznacza, że postępowanie wobec takiej osoby zostanie zawsze przeprowadzone. Ustawodawca pozostawił bowiem treść art. 491¹⁰, regulującą przesłanki umorzenia prowadzonego już postępowania, którą uzupełnił o dodatkową podstawę. Po nowelizacji, sąd będzie musiał umorzyć postępowanie także wtedy, gdy zostanie ujawnione, że dane podane przez dłużnika we wniosku o ogłoszenie upadłości są niezgodne z prawdą lub niezupełne. Do umorzenia postępowania jednak nie dojdzie, jeżeli niezgodność lub niezupełność nie będą istotne lub przeprowadzenie postępowania będzie uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Sąd nie umorzy postępowania także wówczas, gdyby umorzenie mogło skutkować pokrzywdzeniem wierzycieli. Zasady ogłaszania upadłości (i oddalania wniosków upadłościowych) osób fizycznych będących przedsiębiorcami lub wspólnikami spółek osobowych ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem pozostają bez zmian.

 ODDŁUŻENIE NA NOWYCH ZASADACH …

Zgodnie z ustawą, osoby fizyczne, wobec których zostanie przeprowadzone postępowanie upadłościowe według przepisów ogólnych, w terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego będą mogły złożyć dwa rodzaje wniosków. Pierwszy,  to wniosek o ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie pozostałej części zobowiązań, które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym (tak było również dotychczas). Drugi wniosek, to wniosek o umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Upadły będzie mógł złożyć wniosek o tej treści, jeśli jego osobista sytuacja w oczywisty sposób będzie wskazywać, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli (co z kolei stanowić będzie novum w ustawie w stosunku do osób fizycznych niebędących konsumentami).

Co do drugiego z wymienionych wniosków należy uczynić jednak dodatkowe zastrzeżenie. Mianowicie, jeżeli niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat nie będzie miała charakteru trwałego, to sąd umorzy zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty jedynie pod warunkiem, że w terminie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadły ani żaden z wierzycieli nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli. Sąd uchyli postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli i jednocześnie ustali taki plan spłaty, jeżeli uzna, że ustała niezdolność upadłego do dokonywania jakichkolwiek spłat.

Zasady oddłużania będą takie same dla konsumentów, z tym że w ich przypadku to syndyk, po upływie terminu do zgłaszania wierzytelności i przeprowadzeniu likwidacji majątku wchodzącego w skład masy upadłości, złoży sądowi projekt planu spłaty wierzycieli wraz z uzasadnieniem. Jeżeli zaś osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazywać będzie, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli albo że sytuacja ta nie ma charakteru trwałego, poinformuje Sąd o takich okolicznościach.

… ALE NADAL NIE DLA WSZYSTKICH

Ustawodawca w dalszym ciągu piętnuje nieuczciwych dłużników, którzy nie będą mogli uzyskać oddłużenia w ramach upadłości. Sąd zgodnie z nowymi przepisami nie da szansy dłużnikowi na oddłużenie, jeżeli ustali, że (1) upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań albo (2) w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań. Oddalenie wniosku lub jego nieuwzględnienie nie nastąpi jednak nawet po stwierdzeniu tych przesłanek, jeżeli będzie to uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Zmiany dotyczą także warunków uzyskania oddłużenia. Wprowadzone zostaną zróżnicowane okresy planów spłat wierzycieli, zależne od tego, ile długów udało się spłacić dłużnikowi w toku postępowania  (do 36 miesięcy, do 24 miesięcy, do 12 miesięcy) albo od tego, czy dłużnikowi można przypisać zawinienie. Ustawodawca utrzymał także katalog długów, które nie będą podlegały umorzeniu (370f ust. 2; 491²¹ ust. 2)

ZDANIEM AUTORA

Widmo wielotygodniowych przestojów i recesji gospodarczej związanej z panującą w Europie i na świecie pandemią wskazuje na to, że osoby fizyczne, niezależnie od tego czy prowadzą działalność gospodarczą czy też nie, będą zmuszone do ogłoszenia swojej upadłości. Sądy w związku ze zmianą przepisów przygotowywały się na znaczny wzrost upadłości konsumenckiej, ale nie tej związanej z profesjonalnym obrotem gospodarczym. Należy także mieć na uwadze, że aktualne przestoje w pracy dotyczą także Sądów. Zachodzi zatem duże prawdopodobieństwo tego, że kiedy „machina” sądownicza ruszy ponownie, to wydziały gospodarcze zostaną zasypane sprawami upadłościowymi (i restrukturyzacyjnymi). Zbiegnie się to jednocześnie z tysiącami nieuregulowanych zobowiązań, co w konsekwencji wywoła lawinowy wpływ spraw o zapłatę – przede wszystkim do wydziałów gospodarczych.

Uzasadnione są zatem spore obawy dotyczące tego, że cel ustawy, jakim bez wątpienia było usprawnienie modelu upadłości, zaniknie w realiach nowej rzeczywistości gospodarczej, na którą nikt nie zdążył się przygotować. Potrzebne są więc nie tylko nowe rozwiązania systemowe, które powinny odpowiedzieć potrzebom obrotu gospodarczego, ale także rozwiązania prawne skierowane bezpośrednio do jego uczestników stojących przed obliczem własnej upadłości.