ZGODNIE Z ART. 299 § 1 K.S.H. JEŻELI EGZEKUCJA PRZECIWKO SPÓŁCE Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ OKAŻE SIĘ BEZSKUTECZNA, CZŁONKOWIE ZARZĄDU ODPOWIADAJĄ SOLIDARNIE ZA JEJ ZOBOWIĄZANIA. ODPOWIEDZIALNOŚĆ CZŁONKA ZARZĄDU NIE JEST JEDNAK BEZWARUNKOWA I W WIELU SYTUACJACH MOŻNA JEJ SKUTECZNIE UNIKNĄĆ. PONIŻEJ PRZEDSTAWIAMY NAJSKUTECZNIEJSZE STRATEGIE PROCESOWE WYKORZYSTYWANE PRZEZ POZWANYCH W TEGO TYPU SPRAWACH.

DATA ODWOŁANIA LUB REZYGNACJI

Odpowiedzialność na zasadach określonych w art. 299 k.s.h. ponoszą solidarnie wszystkie osoby będące członkami zarządu w czasie istnienia zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna.

Wierzyciele często wytaczając powództwo w tego typu sprawach sprawdzają jedynie w KRS daty wpisania i wykreślenia danej osoby jako członka zarządu. To przeoczenie może prowadzić do oddalenia powództwa. O odpowiedzialności członka zarządu nie decydują daty wpisu i wykreślenia z rejestru. Początek odpowiedzialności wyznacza data podjęcia uchwały o powołaniu, a koniec odpowiedzialności następuje z datą podjęcia przez zgromadzenie wspólników uchwały o odwołaniu lub złożenia przez członka zarządu skutecznie oświadczenia o rezygnacji. W praktyce członkowie zarządu są wykreślani z KRS często dopiero po upływie kilku miesięcy od ww. zdarzeń. Jeśli więc dług spółki powstał po tym jak dana osoba przestała na skutek odwołania lub rezygnacji sprawować funkcję członka zarządu, to nawet jeśli nadal była wpisana do KRS jako członek zarządu, może wyłącznie na tej podstawie doprowadzić do oddalenia powództwa.

BRAK WYKAZANIA BEZSKUTECZNOŚCI EGZEKUCJI

W sprawach z art. 299 k.s.h. wierzyciel zobowiązany jest wykazać jedynie istnienie zobowiązania i bezskuteczność egzekucji z majątku spółki.

W orzecznictwie przyjmuje się, że wierzyciel, który dochodzi zapłaty długu od członków zarządu powinien wykazać, że skierował egzekucję do całego majątku spółki (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2005 r., II CK 152/05). Jeśli zatem wniosek egzekucyjny był skierowany tylko do części majątku spółki (np. dotyczył tylko egzekucji z rachunku bankowego), a spółka ma inny majątek,  z którego wierzytelność może być skutecznie zaspokojona, Sąd powinien powództwo oddalić. Należy jednak zaznaczyć, że aby omawiana strategia obrony była skuteczna członek zarządu musi wskazać konkretny składnik majątkowy, z którego egzekucja rokuje realne szanse na pełne zaspokojenie wierzyciela. Jeśli wskaże np. nieruchomość spółki, która w toku egzekucji nie była co prawda zajęta, ale nieruchomość ta obciążona jest kilkoma hipotekami zabezpieczającymi wierzytelności o wartości przewyższającej jej wartość, to obrona taka będzie nieskuteczna.

Często pozwy z art. 299 k.s.h. są składane zanim postępowanie upadłościowe przeciwko spółce zostanie zakończone. Warto w tej sytuacji przeanalizować czy powództwo nie jest przedwczesne, tj. czy ustalono już ostatecznie cały majątek spółki i jego wartość, a tym samym na pewno można stwierdzić, że wierzyciel nie uzyska z tego majątku zaspokojenia. W tym celu warto sprawdzić m.in. czy sporządzone wyceny składników majątku spółki i plany podziału są ostateczne.

Warto też wskazać, że w orzecznictwie przyjmuje  się, że odpowiedzialność członka zarządu mogą wyłączyć uchybienia wierzyciela w zakresie czynności zmierzających dla zaspokojenia z majątku spółki. Jeżeli wierzyciel doprowadza przez swoje zaniechanie do bezskuteczności egzekucji (gdy okaże się, że tą drogą mógł skutecznie uzyskać zaspokojenie swoich roszczeń), to należy uznać, że nie wykazał on, że egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna (por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 lutego 2018 r., sygn. akt I ACa 856/17 i wyrok SN z dnia 24 czerwca 2004 r., III CK 107/03). Członek zarządu może zatem doprowadzić do oddalenia powództwa z art. 299 k.s.h. wykazując, że spółka po uzyskaniu przez wierzyciela korzystnego wyroku przeciwko niej miała majątek wystarczający do jego zaspokojenia, a majątek ten nie został zajęty na poczet długu z winy wierzyciela, który nie podjął w rozsądnym terminie stosownych czynności egzekucyjnych.

PRZEDAWNIENIE

Termin przedawnienia roszczeń z art. 299 k.s.h. wynosi co do zasady 3 lata od daty, gdy wierzyciel dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia (art. 442¹ §1 k.c.).

Datą początkową, od której należy liczyć termin przedawnienia nie zawsze będzie data otrzymania przez wierzyciela postanowienia komornika o umorzeniu egzekucji z uwagi na jej bezskuteczność czy data zakończenia postępowania upadłościowego spółki bez zaspokojenia wierzyciela. W praktyce wierzyciel może powziąć wiadomość, że jego wierzytelność nie będzie zaspokojona z różnych źródeł np. z KRS, jeśli znajdują się tam wpisy dotyczące wcześniejszego oddalenia przeciwko spółce wniosku o upadłość z uwagi na brak majątku wystarczającego do zaspokojenia kosztów egzekucji czy umorzenia postępowania prowadzonego przez komornika na wniosek innego wierzyciela z uwagi  na jej bezskuteczność.

Należy jednak pamiętać, że niezgłoszenie wniosku o upadłość stanowi przestępstwo z art. 586 k.s.h., a w przypadku szkód wynikających z popełnienia przestępstwa termin przedawnienia jest dłuższy i wynosi 10 lat bez względu na to kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (art. 442¹ § 2 k.c.). W praktyce wierzyciel może wykazywać w sprawie art. 299 k.s.h., że szkoda wynikła z przestępstwa nawet wówczas, gdy wobec danego członka zarządu nie wydano nigdy wyroku skazującego.

ZGŁOSZENIE WNIOSKU O UPADŁOŚĆ W TERMINIE, BRAK WINY LUB BRAK SZKODY (ART. 299 § 2 K.S.H.)

Członek zarządu może zwolnić się z odpowiedzialności także jeśli wykaże, że:

• we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu,
• niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy,
• pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Ciężar wykazania powyższych okoliczności obciąża członka zarządu. W praktyce wykazanie, że wniosek o upadłość został zgłoszony w terminie albo że nie było w ogóle przesłanek do jego zgłoszenia, podobnie jak brak szkody po stronie wierzyciela wymaga zgłoszenia wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego.

Również wykazanie braku winy w niezgłoszeniu wniosku o upadłość  jest trudne, gdyż przyjmuje się, że brak winy członka zarządu będzie więc zachodził jedynie w wyjątkowych sytuacjach np. długotrwała choroba, niedopuszczenie członka zarządu do informacji dotyczących spółki, pod warunkiem jednak podejmowania w tym celu aktywności. Nie można mówić o braku winy członka zarządu z tego tylko powodu, że nie ma on koniecznego wykształcenia czy znajomości przepisów prawa. Również podział czynności w zarządzie i niezajmowanie się przez danego jego członka sprawami finansowymi nie może być uznane za równoznaczne z brakiem winy.

WNIOSKI

Chociaż z praktyki wynika, że w większości przypadków wniosek o ogłoszenie upadłości jest zgłaszany za późno, nie oznacza to automatycznie, że członkowie zarządu poniosą odpowiedzialność za długi spółki. W sprawach z art. 299 k.s.h istnieje sporo niuansów, które mogą zostać przez członka zarządu spółki z o.o. wykorzystane do skutecznej obrony.